У сакавіцкім апытанні Chatham House найбольшую цікавасць публікі выклікалі дадзеныя аб адносінах беларусаў да вайны ва Украіне, да прысутнасці расійскіх войскаў на тэрыторыі Беларусі і іх выкарыстанні ў вайне і магчымым удзеле ў ёй беларускай арміі.
Але не менш, калі не больш, важныя дадзеныя апытання аб змене стаўлення да самой Расіі і да беларуска-расійскіх адносін. Падчас апытання 24% рэспандэнтаў заявілі, што не ўхваляюць цесных адносін з Расіяй, пры гэтым кожны пяты апытаны выказаўся за ўваход Беларусі ў Расію.
І тое, і іншае — кардынальная змена шматгадовага стаўлення беларусаў да Расіі.
У папярэдніх 5 хвалях апытанняў Chatham House толькі 4−9% (у сярэднім 6%) выказваліся за далучэнне Беларусі да РФ. У сакавіку 2022 года гэтая доля вырасла прыкладна ўтрая.
З іншага боку, у тых жа 5 хвалях апытанняў супраць любых істытуцыйных формаў супрацоўніцтва з Расіяй, у тым ліку такую сціплую, як зона свабоднага гандлю, выказваліся ад 6% да 15% (у сярэднім — 12%). У сакавіцкім 2022 годзе доля праціўнікаў колькі-небудзь цесных адносін з Расіяй вырасла ўдвая ў параўнанні з сярэднім у папярэдніх апытаннях.
Карціна, падобная якая фіксавалася Chatham House у 2020−2021 гадах, назіралася, прычым на працягу шматлікіх гадоў, і ў апытаннях, якія праводзяцца пад кіраўніцтвам прафесара Андрэя Вардамацкага.
У гэтых апытаннях за адносіны з Расіяй з закрытай мяжой, мытняй і візамі выступалі каля 6%, за далучэнне Беларусі да Расіі — да 5%. А мэйнстрым адносінаў, які складаў стабільна больш за 70% апытаных, прыходзіўся на варыянт адказу «Беларусь і Расія павінны быць незалежнымі, але дружалюбнымі краінамі — з адкрытымі межамі, без віз і мытняў».
Іншымі словамі, вайна выклікала размыванне, разбурэнне беларускага памяркоўна-прарасійскага мэйнстрыму, які можна апісаць формулай "За саюз, але без палітычнага аб’яднання".
Цяпер гэтая «сярэдзіна» прыкметна «разʼехалася», пераразмеркавалася на карысць краёў. Не выключана, што ў далейшым гэты працэс узмацніцца, «сярэдзіна» скурчыцца і беларускае грамадства будзе складацца ў асноўным бакоў — з супернікаў Расіі і прыхільнікаў палітычнага абʼяднання з ёй.
Пакуль што ў гэтай тэндэнцыі не назіраецца ўзгодненасці з іншымі аспектамі міжнароднай палітыкі.
20% — за ўступленне Беларусі ў РФ, але толькі 3% — за ўдзел Беларусі ў вайне ва Украіне на баку Расіі (амаль у 7 разоў менш). Але калі ўявіць сабе, што Беларусь і праўда стала б часткай РФ, то беларусы ўдзельнічалі б у ёй аўтаматычна, як грамадзяне Расіі.
Так што пакуль не даводзіцца казаць аб тым, што названыя 20% набылі новую ідэнтычнасць і ўсведамляюць усе наступствы такога набыцця.
З іншага боку, за тое, каб Беларусь неваенным шляхам падтрымала Расію або асудзіла Украіну ў гэтым канфлікце, выказаліся 28 працэнтаў апытаных. А гэта ў паўтара раза больш, чым колькасць адэптаў растварэння Беларусі ў РФ.
Кіраўнік беларускага праекту Chatham House назваў падтрымку Расіі, выказаную гэтымі 28% рэспандэнтаў, у асноўным «канапнай». Мяркуючы па ўсім, і імкненне 20% да далучэння Беларусі да РФ таксама ў значнай ступені «канапнае», прынамсі пакуль: як бы так далучыцца, але каб нас пры гэтым не чапалі.
Але нават з улікам гэтай агаворкі падобная тэндэнцыя выглядае небяспечнай і ўнутрыпалітычна, і ў сэнсе перспектыў беларускай дзяржаўнасці.
Да апошняга часу памяркоўна-прарасійская «сярэдзіна» была своеасаблівым стабілізатарам беларускага грамадства, дэмпфіруючы канфлікт паміж крайнімі геапалітычнымі пазіцыямі. Цяпер дэмпфіраваць гэты канфлікт будзе складаней.
Многія назіральнікі адзначалі, што беларускія пратэсты 2020 года не мелі геапалітычнага вымярэння, яны не былі за Захад і супраць Расіі. Цяпер сітуацыя змянілася і не толькі ў сэнсе геапалітычнага самавызначэння ўлады і апазіцыі, але і ў сэнсе змены грамадскіх настрояў.
Ну, а рост долі прыхільнікаў далучэння Беларусі да РФ — гэта гіпатэтычна рост базы рэалізацыі падобнага сцэнара, прычым як сілавым, так і нясілавым шляхам.
Меркаванне аўтара можа не супадаць з пазіцыей рэдакцыі.